Sitemizi kullanabilmeniz için tarayıcınızda javascriptlerin çalışmasına izin vermelisiniz.

SQL Sunucu Lisansları Hakkında Tüm Detaylar

SQL Sunucu Lisansları Hakkında Tüm Detaylar

SQL Sunucuları bir kuruluşun yazılım altyapısının en karmaşık, en pahalı ve en kritik öğesidir. Sunucu + Kullanıcı Başına ya da İstemci Erişim Lisansı (Client Access Licenses - CAL), core (çekirdek) ve soket başına gerçekleştirilen pek çok farklı lisanslama modeli mevcuttur. Bu kadar farklı lisanslama modelinin bulunması ise pek çok kullanıcıya karmaşık gelebilmektedir. Bu blog içeriği ile SQL sunucularınızın lisanslanmasına yönelik pek çok detay hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
 

SQL Sunucusu Nedir?

SQL Sunucuları bir şirketin adeta kişisel Google'ı gibi çalışır. Bu sunucuların ana işi diğer yazılım uygulamalarının talebi üzerine verileri depolamak ve kullanılmak üzere geri çağırmaktır. SQL sunucuları farklı iş yüklerine ve farklı iş gücü türlerine hitap eder. Bazıları binlerce kullanıcıya hizmet verecek şekilde Bulutta veya küçük ve orta ölçekli şirketlerde de çoğunlukla görüldüğü gibi on-premise yapılarda bulunabilirler.

SQL sunucuları, Char, Varchar, binary ve metin gibi basit türler de dahil olmak üzere farklı veri türlerini işlemek için tasarlanmıştır. SQL Sunucuları, büyüklükleri ve etkileşime girdikleri diğer uygulamaların sayısına bağlı olarak zor ve karmaşık bir lisanslama sürecine sahip olabilmektedir.

Bir SQL Sunucusunun nasıl çalıştığına geçmeden önce, bilinmesi gereken bazı terimler şunlardır:

Fiziksel Sunucu: Fiziksel donanım bileşenleri içeren sunucu sistemini ifade eder.

Fiziksel İşlemci: Fiziksel sunucunun içindeki bir yuvada bulunan ve bir ya da birden fazla çekirdek içeren fiziksel çipi ifade eder.

Fiziksel Çekirdek: Fiziksel çekirdek, sunucunun fiziksel işlemcisinin içinde ikili gruplar halinde bulunan daha küçük bir işlem birimidir.
 

SQL Sunucusu Lisansını Nasıl Satın Alırsınız?

Microsoft, SQL Sunucusu Lisanslarını farklı şekillerde satar:
  • Perakende (Bu yolla kurumsal lisans satın almak mümkün değildir)
  • Toplu lisans programları (MPSA, EA, EAS, SCA, OPEN dahil)
  • Bağımsız Yazılım Satıcısı Telif Hakkı (ISVR) veya Hizmet Sağlayıcı Lisans Sözleşmesi (SPLA) aracılığıyla, üçüncü taraflar üzerinden. Web sürümü satın alma işlemleri ise yalnızca SPLA aracılığıyla yapılabilir.
Bazı sürümler için ücretsiz indirme seçeneği de mevcuttur. SQL Sunucuları, farklı lisanslama türleri ve farklı sürümlerle birlikte gelir. İlk olarak, “Çekirdek Tabanlı Lisanslama” ile “Sunucu + CAL Lisanslama” türlerini inceleyelim.
 

Çekirdek Tabanlı Lisanslama

Çekirdek (core) tabanlı lisanslama, bir sunucuya sınırsız sayıda kullanıcı ve cihazın bağlanmasına imkân verir. SQL sunucularınızın kurulumunu “Çekirdek Tabanlı Lisanslama” üzerinden gerçekleştirmek istiyorsanız aşağıdaki kurallara uyduğunuzdan emin olun:
  • SQL sunucu yazılımı çalıştıran tüm fiziksel işletim sistemi ortamlarını (OSE) lisanslamanız gerekir. Bu şekilde, işlemcideki her bir çekirdek için bir adet çekirdek lisansına ihtiyacınız olacaktır.
  • Sunucudaki her bir fiziksel işlemci için en az dört adet çekirdek lisansına ihtiyacınız vardır (Çekirdek lisansları ikili paketler halinde satılır).
  • SQL Sunucusu veya bileşenlerinden her birinin lisanslanması gereklidir. SQL sunucusunun ürünlerini ayırıp farklı makineler üzerinde kullanamazsınız. SQL Server Agent’ın kendine has bir SQL sunucusunda, SQL sunucusu raporlama hizmetlerinin ise başka bir makinede çalıştırıldığı bir durumda, hepsini tek bir lisans altında lisanslamaya çalışırsanız sorun yaşarsınız. Bu senaryo için iki ayrı lisansa ihtiyacınız olacaktır.
  • Fiziksel makinede kurulu olan her şey için o uygulamaları çalıştırmasanız dahi bir lisansınızın olması gerekir.
  • Sanal ortamlarda sanal çekirdekler kullanılırken de aynı mantık geçerlidir.
Bir matematik problemi: Diyelim ki tek bir fiziksel sunucumuz var. Bu fiziksel sunucuda, her biri altı fiziksel çekirdekten oluşan toplam on iki çekirdeğe sahip iki işlemci vardır. Bu durumda işletim sistemi lisansına ek olarak, uygun şekilde lisanslanabilmek için 6 çekirdek lisansına (ikili paketler halinde geldikleri için) ihtiyacımız olacaktır.

 

Çekirdek Tabanlı Lisanslamanın Faydaları

  • SQL sunucusuna şirketinizin ağı dışındaki cihazlar ve kullanıcılar tarafından erişildiği senaryolarda, genellikle elinizde olan tek seçenek çekirdek tabanlı lisanslamadır. Sunucu + CAL lisansları ise böyle durumlarda her harici kişi/cihaz için bir lisans satın almanızı gerektireceğinden, pahalı olmasının yanında takip edilmesi de imkânsızdır.
  • Çekirdek Tabanlı Lisanslama yönetilmesi kolay olduğu için büyük şirketler için idealdir. On binlerce çalışanı olan uluslararası bir şirkete sahip olduğunuzu ve kimlerin CAL tabanlı lisanslamaya ihtiyaç duyacağını kontrol etmenin ne kadar yorucu olacağını düşünün.
  • Çekirdek Tabanlı Lisanslama, kullanıcılarınızın sahip olduğunuz çekirdeklerden çok daha fazla olduğu durumlarda maliyet açısından daha tasarruflu bir çözüm sunabilir.
 

Sunucu + CAL Tabanlı Lisanslama

“Sunucu + CAL lisanslama” düzenlemesinin, pek çok farklı eşleştirmeyi içermesine rağmen, işletmenizin ihtiyaçlarını makul ve iyi bir şekilde karşılayabileceği durumlar da vardır. “Sunucu + CAL lisansını” başarıyla kullanmak için belirli yönergeleri yerine getirmeniz gerekir:
  • Çekirdek tabanlı lisanslarda olduğu gibi, SQL sunucu yazılımını veya SQL sunucu bileşenlerinden herhangi birini çalıştıran herhangi bir fiziksel işletim sistemi, OSE'yi barındıran fiziksel sunucuya atanmış bir SQL sunucu lisansına ihtiyaç duyacaktır.
  • OSE lisansına ek olarak, erişimi olan her cihaz ve/veya kullanıcı için bir lisans satın almanız gerekecektir. OSE lisansını kapınızdaki kilidi satın almak gibi düşünün, CAL'ler anahtardır, erişim elde etmek için her ikisine de ihtiyacınız vardır.
 

İstemci Erişim Lisansları (Client Access Licenses - CAL)

İstemci Erişim Lisansları (CAL), genellikle diğer Microsoft sunucu yazılımı lisanslarıyla bağlantılı olarak belirli Microsoft sunucu yazılımına erişim sağlayan bir lisanstır. Temel olarak, sunucu lisansı yazılımın bir işletim sistemine yüklenmesine izin verirken, CAL, kişilerin veya cihazların işletim sisteminin barındırdığı hizmetlere erişmesine izin verir. CAL'nizi kullanmayı planladığınız sunucu yazılımına göre değişen iki farklı CAL türü vardır.
 

Kullanıcı bazlı CAL:

Tek bir benzersiz fiziksel kullanıcının Microsoft yazılımına birçok farklı cihazdan erişmesine izin verir. Her cihaz için bir CAL satın almaya gerek kalmadan iş cihazları, kişisel cihazlar, İnternet kioskları veya kişisel dijital asistan da dahil olacak şekilde kullanılabilir. Oturum açarken kullanılan isimler bazında değil, fiziksel kişi bazlı lisansınız vardır.
 

Cihaz bazlı CAL:

Çok sayıda kullanıcının tek bir cihaz üzerinden sunucu yazılımına erişmesine izin verir.
CAL'nizi satın alırken sürüm numarasına mutlaka dikkat etmelisiniz. (IE. Windows Server 2010 CAL). Sahip olduğunuz CAL, eşleştirdiğiniz Sunucu yazılımıyla aynı sürümde ya da daha yeni bir sürümde olmalıdır. Örneğin, bir Windows Server 2010 CAL’ine sahipseniz bunu Windows 2010 veya 2008 sunucusuyla eşleştirilebilirken, herhangi bir Windows 2012 Sunucusu ile eşleştirmeniz mümkün değildir.

Her sunucu ürünü kendisiyle ilişkili CAL'i gerektirir. Örneğin, her ikisi de Active Directory'ye erişen bir Windows Sunucunuz ve bir Exchange Sunucunuz varsa, o zaman bir Windows Sunucu CAL'ine ve bir Exchange Sunucu CAL'ine ihtiyacınız olacaktır. Bir CAL, domaininizin genelinde aynı türdeki birden çok sunucuya da erişmenizi sağlayabilir.

Tahmin edebileceğiniz gibi, CAL'lerinizi sunucularınızla eşleştirmek bazı durumlarda kafa karıştırıcı hale gelebilir. Bu nedenle, danışmanınızdan destek almak her zaman iyi bir fikirdir.
 

Sunucu + CAL Lisanslarının Faydaları

  • Belli sayıda çalışanı olan küçük bir işletmeniz varsa, kullanımı biraz karmaşık olmasına rağmen yönetilmesi daha kolaydır.
  • Genellikle küçük işletmeler için maliyet avantajı sunar.
  • İşlemcileriniz dörtten az çekirdeğe sahipse daha ucuz bir seçenektir.
 

SQL Server Sürümü Türleri

SQL sunucu lisanslama modellerimizi ele aldığımıza göre, bir diğer karmaşık konu olan sürümlere geçebiliriz. Microsoft dört farklı Sürüm sunar: Standard, Enterprise, Express ve Developer. Standard ve Enterprise ise en popüler seçimlerdir.
 
Standart: Standart sürüm, raporlama ve analitik yeteneklerle ilgili temel bir deneyim sunar. Bellek sınırı, veri tabanı boyutu ve maksimum çekirdek sayısı sınırlıdır. Hem Çekirdek Tabanlı hem de Sunucu + CAL lisanslama modellerinde sunulabilir.
 
Enterprise: Enterprise sürüm, Standard Sürümün tüm temel özelliklerine sahiptir. Kritik uygulamalar ve veri ambarı özelliklerinin yanı sıra iş ve finansal verileri analiz etmek için araçlar da sunar. Enterprise sürümünde herhangi bir sınırlama mevcut değildir. Yalnızca çekirdek tabanlı lisanslama modellerinde sunulur. Kurumsal müşteriler genellikle çekirdek tabanlı lisanslama modellerini tercih ettiğinden mantıklı bir seçimdir.
 
Ekspress: Ücretsiz bir sürümdür. Standart sürümden bile daha sınırlı bir deneyim sunar. Hem donanım hem de yazılım sınırlamaları olan küçük uygulamalar da dahil olmak üzere genel veri tabanı kullanımı için mükemmeldir. Birçok kuruluş, kendi özel uygulamalarıyla kullanımda yeterli olup olmadığını görmek için önce SQL Server Express'in dağıtımını gerçekleştirecektir. Express sürümü gereksinimlerini karşılayamadığı taktirde ücretli sürümlere geçeceklerdir.
 
Geliştirici: Bu sürüm, production dışı bir ortamda uygulamaları oluşturmanıza, test etmenize ve testlerini yapabilmenize olanak tanır. Geliştirici sürümünün production ortamındaki herhangi bir öğe ile kullanılması ise ağır para cezalarına neden olabilir. Bu süreçte kurum içi ya da kurum dışı fark etmeksizin, bir yazılımın genel kullanıma sunulmadan önce kontrol amacıyla yapılan değerlendirme kabul testleri de production ortamı olarak değerlendirilmektedir.

Bir SQL sunucusu, production ortamındaki başka bir veri tabanına bağlı durumdaysa, onun yedeği ya da felaket kurtarma merkezi olarak çalışıyorsa yine production ortamında işlev görüyormuş sayılır. Tahmin edebileceğiniz gibi özellikle geliştirme ve test dışında kullanımı yasaklayan erişim kontrolleri kurulmamışsa production ve production dışı ortamların karıştırılması aşırı karmaşıklığa ve uyumluluk sorunlarıyla birlikte pek çok farklı soruna da davetiye çıkarmaktadır.

Bu sorunu önlemenin birkaç yolu vardır:
  • Bir Sunucunun geliştirme veya test aşamasında olduğunu açıkça belirtmek için SQL Server örnekleri için adlandırma kurallarını kullanın.
  • Yetkisiz etkileşim olasılığını azaltmak için SQL sunucusunu ayrı bir ağ segmentine veya bulut ortamına kurun.
  • Yüklemelerin geliştiriciye özel sürümler olmasını sağlayın.
Bu sürümlerle ilgili asıl zorluk, hangi sürüme sahip olduğunuzu kanıtlamaktır. Örneğin, bir yazılım denetimindeyseniz, aksini kanıtlayan kanıtlar sağlanmadıkça, yazılım denetçileri yalnızca en pahalı versiyon olan Enterprise sürümlerine sahip olduğunuzu varsayacaktır.

 

Geliştirme Ortamları için Lisanslama

Geliştirme ve Ekspress ortamları maliyet tasarrufu ve dağıtım öncesi yazılım testleri konularında avantaj sunsa da bu senaryoların doğru şekilde lisanslanması ve sınırlarının anlaşılması gereklidir. İki tür SQL Server Geliştirme lisansı vardır:
 

Geliştiriciye Özel Lisanslar:

Bu lisans türü özellikle hata ayıklama, tasarlama, geliştirme, test etme ve uygulama amacıyla kullanılır. Bu lisans yalnızca üretim dışı kullanım içindir ve genellikle programcılar, profesyonel testçiler, teknik yazarlar, veri tabanı uzmanları veya BT yöneticilerinin olduğu süreçlerde satın alınır. Geliştiriciye özel lisanslar kullanıcı bazında atanır. Bu lisans, kullanıcıların sınırsız sayıda SQL Server örneğini yükleyip bunlara erişebildiği ve bu örnekleri yalnızca aynı tür geliştiriciye özel kullanıcı lisansları atanmış diğer kullanıcılarla paylaşabildiği durumlarda kullanılır.

Bu lisanslama modelinde, geliştirme ortamına erişmek isteyen herhangi birinin, yönetim için uzaktan erişim ile bağlanıyorsa bile geliştiriciye özel bir lisansa sahip olması gerekir. Bunun tek istisnası, kullanıcı kabul testidir. Kurulumlar masaüstlerine, özel sunuculara, paylaşılan sunuculara ve bulut ortamlarına yerleştirilebilmekle birlikte herhangi bir zamanda kurulabilir ve kaldırılabilirler. Bu lisansın daha az maliyetli alternatifleri şunları içerir:
  • Yeni üretim lisanslarının satın alınması
  • Genellikle aylık abonelik modeline dayanan Windows Azure gibi bulut tabanlı hizmetler (MSDN aboneliğiniz varsa, Windows Azure kredileri, indirimli fiyatlar ve ek ücret ödemeden MSDN yazılımını kullanma olanağı içerir.)
  • SQL Server Express ve SQL Server Compact gibi ücretsiz sürümler (özellikle geliştiriciler için ücretsiz bir gömülü SQL sürümü)
 

Değerlendirme Lisansları:

Yazılımın potansiyel iş süreçlerinde değerlendirilmesi için sadece production dışı ortamlarda kullanılır. Geliştirme ve test ortamlarında ise sıklıkla kullanılmaz. Toplu lisans sözleşmeleriyle alındığında genellikle bir sona erme tarihi vardır (yazılımın kullanımını değerlendirmek için genellikle 60-180 gün).
 

Sanallaştırılmış Ortamları Lisanslama

Sanallaştırılmış ortamları lisanslamak mümkün olmakla birlikte oldukça gereklidir. Mevcut VM'lerinizi Enterprise + Software Assurance ek lisanslama modeliniz kapsamında lisanslayabilirsiniz. Bu, yazılım ortamınızda yer alacak tüm VM'leri kapsayacaktır. Böylece VM'ler çok kolay ve hızlı bir şekilde klonlanıp yüklenebildiğinden aynı zamanda oldukça kullanışlıdır.

Ancak, Microsoft ile herhangi bir uyumluluk sorunuyla karşılaşmayı engellemek için sanallaştırılmış ortamların yazılım güvencenizin kapsamında olup olmadığını Microsoft Temsilcinize danışmak çok önemlidir. Sahip olduğunuz her sanal core için bir lisansa ihtiyacınız olacaktır.

Sanal Ortamınızın lisanslanması, seçtiğiniz lisanslama modeline bağlıdır ve core bazlı lisanslama modeli maliyet açısından birçok müşteri için çok daha uygundur. Sanal core’ları Sanal İşletim Sistemi Ortamlarında (OSE) lisanslamayı hedefliyorsanız ve sanal işlemcilerinizin her birinde dörtten fazla core bulunuyorsa, işlemci başına en az dört lisansa ihtiyacınız olacaktır. OSE'niz farklı donanım parçalarıyla eşlenmişse, OSE ile bağlantılı tüm bileşenler için ek lisanslara ihtiyacınız olacaktır.
 

Power BI ve SQL Server

Power BI, büyük işletmeler için en popüler hizmetlerden biridir. Yalnız SQL sunucularıyla olan kritik ilişkisi nedeniyle hızla karmaşık hale gelebilir. Power BI'ı, Power BI planlarından birini satın alarak veya SQL Server Enterprise Edition + Software Assurance’a sahip olarak edinebilirsiniz. SQL Server Enterprise Edition + Software Assurance, Power BI Sunucusuna erişmenizi sağlar ve Power BI İçeriğinin Power BI rapor sunucusu aracılığıyla şirket içinde paylaşılmasına olanak tanır.

Yine de içerik oluşturmak için bir Power BI hesabınızın olması gerekir. Kuruluşunuzda zaten bir Enterprise SQL Server sürümü varsa ve Power BI'ı yalnızca içeriğin şirket içi paylaşımı için kullanmayı planlıyorsa, yalnızca Software Assurance almak, Power BI planı satın almaktan daha uygun maliyetli bir seçenek olacaktır.
Power BI Desktop'ın SQL Server'a erişimi olduğunu, ancak Power BI Service'e erişimi olmadığını unutmamak gereklidir. Power BI Hizmeti, Azure SQL Veri tabanı ve SQL Veri Ambarı'na bağlantı sağlayabilse de SQL Server ile aynı işi göremez. Ancak Power BI Masaüstü ile tablolardan SQL Server verilerini alabilir ve birden çok tablodan verilerin bir alt kümesini alabilen sorgular çalıştırabilirsiniz.
 

Felaket Kurtarma ve HA (Yüksek Kullanılabilirlik) için Lisanslama

SQL sunucunuzun bilgileri düzgün bir şekilde depolayabildiğinden ve bunlara istediğiniz zaman erişebildiğinizden emin olmak, SQL Server müşterileri için en popüler Software Assurence avantajlarından biridir. Bu nedenle Microsoft, 1 Kasım 2019 itibarıyla Software Assurance müşterilerine failover sunucuları da dahil olmak üzere Microsoft tarafından desteklenen herhangi bir SQL Server'a uygulanabilecek şekilde, HA (yüksek kullanılabilirlik), Felaket kurtarma ve Azure’da felaket kurtarma şeklinde üç gelişmiş avantaj sunmaya başlamıştır. Bu durum her tür failover olayını kapsayacak şekilde Azure’da veya on-premise olarak, ayrı işletim sistemi ortamlarında (OSE) veya sunucularda yüksek kullanılabilirlik için pasif SQL Server örnekleri çalıştırabilmek anlamına gelmektedir.

Yalnızca failover desteği olarak kullandığınız pasif durumda ikincil bir sunucunuz mevcutsa, bu sunucu gerçekten pasif kaldığı ve birincil SQL Sunucusu da Software Assurance kapsamında olduğu sürece, ayrıca bir lisans gerektirmeyecektir.

Pasif sunucu, istemcilere raporlar gibi veriler sağlıyorsa veya ek yedeklemeler de dahil olmak üzere başka herhangi bir "iş" yapıyorsa, etkin olarak kabul edilecek ve kendi lisansını gerektirecektir. Sunucularınızın ne zaman pasif olduğunu kanıtlamak için bir yolunuzun olması çok önemlidir çünkü yazılım denetçileri denetim sırasında tüm sunucularınızın aktif olduğunu varsayacaktır.

Sunucu + CAL modelini kullanarak lisans aldıysanız, başka bir donanım veya yazılım uygulaması üzerinden SQL Server verilerinize dolaylı olarak erişen herhangi bir kullanıcı veya cihaz, kendi SQL Server CAL'lerine ihtiyaç duyacaktır.
 

SQL Server'ınızı Upgrade Etme

SQL Server Sürümünüz artık eskimeye başlamışsa (ör. Server 2005) Microsoft elinizdeki versiyonun artık desteklemediğini bildirebilir. Bu durum ortamınızın sağlıklı bir şekilde güncellenmesi ve korunabilmesi için artık Microsoft'tan yardım almanın mümkün olamayacağı. Lisansınız kalıcı ve yasal olarak geçerli olsa bile lisansınızı Microsoft'un desteklediği bir lisansa yükseltmek sizin yararınıza olabilir.
Ancak SQL Server yükseltmesi kolay bir işlem olmadığından aylar alabilir. Planlarınızı da bu duruma göre yapmanız gerekebilir. Sunucu güncelleme sürecine girdiğinizde yapmanız gereken en önemli şey bir yapılacaklar listesi yapmaktır.
Örneğin:
  • Tüm Windows güncellemelerini tamamladığınızdan emin olun.
  • .NET Framework'ü doğru şekilde yüklediğinizden emin olun.
  • KB2919355 kurulu olup olmadığını kontrol edin. (eğer Server 2012'yi SQL 2014 kurulumu ile kullanıyorsanız)
  • Upgrade işlemi için yeterli boş alana sahip olduğunuzdan emin olun (en az 100 GB). Tüm bu hazırlıklar tamamlandıktan sonra upgrade işlemine başlayabilirsiniz.
Software Assurance’ye sahipseniz, SQL Server sürümünüzü yükseltme imkanına sahip olursunuz. Aksi takdirde daha fazla lisans satın almanız gerekir. SQL Server'ınızın ne kadar eski olduğuna göre kendinizi yeni özellikler, yeni tanımlar ve yeni lisanslama ölçütleriyle karşı karşıya bulabilirsiniz. Bu nedenle son güncellemenizden bu yana ne tür değişikliklerin meydana geldiğinden emin olmak için SQL Server'ı mutlaka kontrol edin.

Yükseltmeyi planladığınız yeni SQL Server modeli hakkında biraz araştırma yapın ve yeni sürümün eski modelinizden farkları hakkında bilgi edinin. Yepyeni lisanslar satın alıyorsanız, hangi yeni SQL Server Sürümünün şirketinizin ihtiyaçları ve bütçesi ile örtüşeceğine karar verin. Son olarak, Software Assurance’nin şirketinizi ilgilendiren bir şey olup olmadığına bu sefer yeni SQL Server'ınızla birlikte karar verin.
Bilgi Merkezi İçerikleri

Blog Yazıları

Bu site; deneyiminize yardımcı olmak, ürünlerimizi ve hizmetlerimizi kullanımınızı analiz etmek, tanıtım ve pazarlama çalışmalarımıza yardımcı olmak ve üçüncü taraflardan içerik sağlamak için çerezleri ve diğer izleme teknolojilerini kullanır. Daha fazlasını öğrenmek için: Gizlilik Politikamız | Çerez Politikamız